Sở dĩ gọi nó là cây thuốc ‘quyền lực nhất thế giới’ không chỉ vì đặc tính phân bố trải khắp Đông Tây và chữa được nhiều bệnh độc mà còn bởi sự bất diệt trong đời sống tinh thần của loài người từ thuở xa xưa, thảo mộc thiêng liêng.

Nếu chỉ được học một loại thảo dược, bạn hãy chọn mã đề (hay còn gọi là xa tiền thảo). Bởi vì đây là cây thuốc rất an toàn, dễ tìm, và có thể hữu dụng cho một loạt các vấn đề sức khỏe. Mã đề là một loại cỏ dại phổ biến có nguồn gốc ở Châu Âu, nhưng đã lan rộng khắp nơi trên thế giới.

Mã đề – Người bạn đường tin cậy của mọi lữ khách

Mã đề khát khao du lịch. Tên khoa học của nó Plantago major L. có nguồn gốc từ tiếng Latin dùng để chỉ bàn chân (Plantago). Thật vậy, bất cứ nơi nào con người đi qua, là có cây mã đề mọc lên. Người Mỹ bản địa và người New Zealand đều gọi là cỏ dại “dấu chân người da trắng”, bởi vì nó mọc lên ở bất cứ nơi nào người châu Âu định cư.

Loài mã đề lá bản rộng (Plantago major)(Wikimedia Commons)
Loài mã đề lá bản rộng (Plantago major) (Ảnh: Wikimedia Commons)

Như một du khách dày dạn, mã đề thích lối mòn, và thường được tìm thấy ở những vết nứt của mặt đường. Trong khi cỏ thích đất tơi xốp, thoáng khí, mã đề lại chuộng mặt đất cứng và dày. Nó vượt trội trong việc lấy khoáng chất và chất dinh dưỡng từ nền đất cứng mà hầu hết các loài cây không thể xuyên qua.

Loại thuốc đắp trực tiếp lên da

Lá mã đề đắp lên da

Mã đề chứa một chất làm se với lực hút mạnh mẽ, đó là lý do tại sao nó thường được sử dụng để hút những mảnh vụn, chất độc, và thậm chí là mảnh thủy tinh nhỏ ra khỏi da.

Mã đề cũng được sử dụng cho các vết cắn của muỗi, chó, rắn và các sinh vật có nọc độc khác. Loài cây này chứa một chất hóa học gọi là aucubin, đã được chứng minh trong các nghiên cứu có tác dụng chống độc rất hiệu nghiệm và bảo vệ gan.

Loài mã đề lá bản nhỏ (Plantago lanceolata) (Ảnh: Wikimedia Commons)

Loài mã đề lá bản nhỏ (Plantago lanceolata) (Ảnh: Wikimedia Commons)Hãy nghĩ đến mã đề khi bị côn trùng đốt, ngứa, hoặc mẩn đỏ trên da. Nó được Cục quản lý thảo dược của Đức, Commission E chấp nhận cho trường hợp viêm da tại chỗ.

Thuốc bôi mã đề rất tốt, nhưng cách đơn giản nhất để sử dụng loại thảo dược này là nhai rồi đắp.

Mã đề được sử dụng làm thuốc từ xa xưa (Ảnh minh hoạ)

Nhai một vài phút làm phá vỡ chất xơ của lá, để hóa chất hấp thụ vào da tốt hơn. Nó nghe có vẻ không hợp vệ sinh, nhưng phương pháp này đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ để chữa bệnh (và thậm chí khử trùng) các vết thương nhỏ. Nó cũng có thể loại bỏ cơn đau và nọc độc của các loài cây khác như cây tầm ma hay cây thường xuân độc.

Giữ thuốc đắp ở vết thương 5-15ph để giảm tấy đỏ, đau và sưng. Thoa lại 4 hoặc 5 lần một ngày nếu cần thiết.

Trà mã đề – phòng chống nhiều bệnh độc

Trà mã đề là một thức uống tuyệt vời chữa ho. Nó giúp long đờm, giảm kích ứng phổi, và được sự chấp thuận bởi Commission E trong điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên.

Các thử nghiệm lâm sàng ở Bulgaria hỗ trợ sử dụng mã đề cho viêm phế quản mãn tính. Một nghiên cứu của Đức phát hiện ra rằng tính dịu của mã đề đặc biệt thích hợp cho ho ở trẻ em.

Mã đề là một trong các loài thảo mộc dễ kiếm làm nên nước mát quen thuộc
Mã đề là một trong các loài thảo mộc dễ kiếm làm nên nước mát quen thuộc

Để làm trà, hãy đun nhỏ lửa 4 đến 5 lá tươi (hoặc một muỗng canh lá khô) trong một cốc nước khoảng 20ph. Hương vị rất nhẹ nhàng, bạn cũng có thể thêm chanh và mật ong nếu muốn. Ngoài ra, mã đề còn được nấu cùng một số loài cây khác như mía lau, rễ tranh, râu bắp, lá dứa… để làm nước mát giải nhiệt.

Trà mã đề cũng hữu ích trong các trường hợp khác, bao gồm viêm ruột, kích thích ruột, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm độc, viêm loét, đau răng và tiêu chảy.

Sa-lát mã đề

Mã đề cũng dược dùng như 1 loại rau bổ dưỡng

Mã đề rất bổ dưỡng. Lá cây chứa beta carotene, canxi, và vitamin A, B, C, và K. Tuy nhiên, chúng nhiều xơ hơn so với rau diếp hoặc rau bina, vì vậy bạn chỉ có thể trộn một vài lá vào món rau. Chọn lá nhỏ, non để có hương vị dịu nhẹ và ít xơ hơn.

Tránh những lá mọc gần ống xả khói xe hơi, hoặc có thể bị tiếp xúc với hóa chất diệt cỏ. Tìm kiếm những cây không bị ô nhiễm bởi nước tiểu động vật hoặc chất thải khác.

Mã đề giúp cai nghiện thuốc lá và trị ung thư

Cai thuốc lá (Ảnh minh hoạ)

Mã đề cũng được sử dụng như một loại thảo dược ở Trung Quốc, và được gọi là xa tiền thảo: “loài cỏ mọc trước cỗ xe” bởi vì nó thường mọc dọc những con đường mòn.

Các nhà thảo mộc Trung Hoa nhận ra rằng mã đề có rất nhiều hạt giống, do đó, họ coi nó như một phương thuốc cho khả năng sinh sản của nam giới. Các hạt giống cũng được sử dụng trong Trung y để chữa máu trong nước tiểu.

Hạt từ một loại cây thuộc họ mã đề là psyllium thường được sử dụng như thuốc nhuận tràng. Nó là thành phần chính của thuốc Metamucil.

Dạng pha chế của mã đề được sử dụng cho đau tai và đau răng, cũng như trầm cảm và lo lắng gây ra bởi chứng nghiện nicotine. Đồng thời nó cũng tốt cho đường hô hấp nên rất thích hợp cho người muốn cai thuốc lá. Đơn giản nhất là bạn có thể pha trà uống hoặc nấu cháo mã đề.

Nghiên cứu sơ bộ cho thấy mã đề cũng có thể hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Một nghiên cứu năm 2003 của Tạp chí Y học Trung Hoa của Mỹ nhận thấy chiết xuất từ nước lá mã đề đun nóng sở hữu “hoạt động ức chế đáng kể” về ung thư hạch, ung thư biểu mô (bàng quang, xương, cổ tử cung, thận, phổi và dạ dày) và nhiễm herpes (nhiễm khuẩn da cấp tính).

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Ethnopharmacology năm 2003 cho thấy “flavonoids của mã đề có thể ức chế mạnh mẽ sự gia tăng các dòng tế bào ung thư ở con người”.

Những điểm thú vị khác

Kito giáo (Ảnh minh hoạ)

Vào thời kỳ của người Anglo-Saxons thế kỷ thứ V tại Anh, quê hương của mã đề, loài cỏ này là 1 trong 9 loại thảo mộc thiêng liêng. Người ta đã làm bánh mì từ hạt mã đề, rất giàu axit béo omega-3.

Thời trung cổ châu Âu, Giáo Hội Công Giáo cấm việc sử dụng nhiều loại thảo dược, nhưng riêng mã đề không bị cấm. Bởi loài cây được coi là biểu tượng con đường mòn của những người tìm kiếm Chúa Kitô.

Mã đề đã được đề cập trong ba vở kịch của Shakespeare. Trong đó, nổi tiếng nhất là vở “Romeo và Juliet”, khi Romeo bảo Benvolio sử dụng lá mã đề để chữa lành vết thương trên chân.

Đại Kỷ Nguyên tiếng Anh
An Nhiên biên dịch

Xem thêm:

Chuyên mục Sức khỏe, thời báo Đại Kỷ Nguyên nỗ lực mang đến cho bạn đọc những thông tin chính xác và bổ ích nhất. Tuy nhiên khoa học về thân thể người thật rộng lớn và còn nhiều điều y học chưa nhận thức đến được, do đó, các bài viết tại đây chỉ mang tính chất tham khảo. Mọi việc chẩn đoán, điều trị bệnh hay các tình trạng sức khỏe và làm đẹp cần phải có ý kiến các chuyên gia y tế được cấp phép.