Đọc sách thường xuyên mang lại nhiều lợi ích về mặt nhận thức và cảm xúc. Do đó, việc xác định các yếu tố thúc đẩy hoạt động này có ý nghĩa đặc biệt, nhằm giúp trẻ em được hưởng những lợi ích này càng sớm càng tốt, theo một cách bền vững.
Trong số những yếu tố này, có một yếu tố có thể tác động đặc biệt sớm đến sở thích đọc sách: đọc truyện cho con nghe, hay còn gọi là đọc sách cùng con.
Khám phá “ngôn ngữ của sách”
Thoạt nhìn thì đơn giản, nhưng hoạt động này có thể mang lại trải nghiệm mạnh mẽ. Maryanne Wolf, giáo sư về phát triển trẻ em và khoa học thần kinh nhận thức tại Hoa Kỳ, mô tả một cách sắc sảo và nhạy bén hoạt động chung này trong cuốn sách Proust and the Squid:
“Chúng ta hãy tưởng tượng cảnh sau. Một đứa trẻ được ôm chặt vào lòng người thân yêu và chăm chú lắng nghe những lời được nói ra, trôi chảy như một dòng suối, những câu chuyện kể về các nàng tiên, rồng và người khổng lồ sống ở vùng đất xa xôi mà trước đây chưa từng tưởng tượng đến.
Theo giáo sư, não của trẻ em được đọc truyện sẽ chuẩn bị cho việc đọc sớm hơn nhiều so với suy nghĩ của người lớn. Ví dụ, việc sử dụng những từ như “người tí hon” hoặc những thành ngữ như “ngày xửa ngày xưa”, vốn hiếm khi gặp trong các cuộc trò chuyện thông thường, sẽ giúp trẻ làm quen sớm với “ngôn ngữ của sách”.
Vì vậy, hai hoạt động diễn ra song song trong quá trình đọc chung, “nghe ngôn ngữ viết và cảm nhận tình yêu thương”, sẽ là “nền tảng tốt nhất cho quá trình học tập lâu dài này mà không một chuyên gia nào về khoa học nhận thức hay giáo dục có thể thực hiện,” Maryanne Wolf nói tiếp.
Phát triển ngôn ngữ nói và viết
Một số nghiên cứu đã được tiến hành trong những thập kỷ gần đây để xác định tác động của việc đọc sách chung đối với sự phát triển của trẻ em. Trong một phân tích tổng hợp được công bố năm 2011 trên tạp chí khoa học Psychological Bulletin, Suzanne Mol và Adriana Bus thuộc Đại học Leiden ở Hà Lan đã liệt kê chúng.
Phần giới thiệu của bài viết, với các tài liệu tham khảo hỗ trợ, nêu rằng đọc sách chung được coi là một trong những hoạt động quan trọng nhất để phát triển kiến thức trước khi đạt được thành công trong việc đọc sau này. Việc hình thành thói quen đọc sách chung trước 2 tuổi sẽ giúp trẻ tiếp xúc với nhiều kích thích ngôn ngữ khác nhau, kích thích sự phát triển ngôn ngữ của trẻ và đặt nền tảng cho việc thực hành đọc sách thường xuyên.
Vì vậy, trẻ em thường xuyên được đọc truyện sẽ đến trường với vốn từ vựng phong phú hơn và kỹ năng hiểu tốt hơn. Theo Donald Hayes và Margaret Ahrens trong một bài báo đăng trên Tạp chí Trẻ em năm 1998, tác động đáng kể này có thể được giải thích, ít nhất là một phần, bởi thực tế là sách thiếu nhi chứa nhiều từ ít gặp hơn gấp ba lần so với nội dung truyền hình hoặc các cuộc trò chuyện giữa người lớn và trẻ em.
Hơn nữa, một phân tích tổng hợp của Adriana Bus và các đồng nghiệp của bà, được công bố năm 1995 trên Tạp chí Nghiên cứu Giáo dục, đã chỉ ra rằng 64% trẻ em được hưởng lợi từ việc đọc sách chung là những người đọc tốt nhất ở trường, con số này giảm xuống còn 36% đối với trẻ em không được hưởng lợi từ nó. Vì vậy, việc đọc sách chung sẽ có tác động đáng kể đến sự phát triển của trẻ em bằng cách thúc đẩy các kỹ năng cần thiết để học đọc và nuôi dưỡng thái độ tích cực đối với việc đọc.
Kết quả phân tích tổng hợp năm 2011 cũng tương tự, làm nổi bật mối tương quan tích cực giữa các hoạt động đọc sách chung với trẻ em từ 2 đến 6 tuổi và trình độ ngôn ngữ nói của chúng, cũng như phạm vi vốn từ vựng và khả năng sử dụng vốn từ vựng đó, và cuối cùng là trình độ đọc đạt được sau đó.
Kỹ năng và sở thích đọc sách
Quay trở lại mối liên hệ giữa việc đọc sách chung và sở thích đọc sách, chúng ta hãy cùng xem kết quả nghiên cứu do Elsje van Bergen và các đồng nghiệp thực hiện tại Hà Lan và được công bố năm 2017 trên Tạp chí Tâm lý học và Tâm thần học Trẻ em. Các nhà nghiên cứu đã khám phá mối liên hệ nhân quả giữa kỹ năng đọc và niềm vui đọc, được đo bằng cách chỉ xem xét việc đọc sách giải trí ở nhà – và không đọc sách do trường cung cấp – ở hơn 11.000 cặp song sinh với độ tuổi trung bình là 7,5 tuổi.
Sau khi ban đầu nhấn mạnh mối tương quan tích cực đáng kể (0,41) giữa các kỹ năng đọc và sở thích đọc ở những đứa trẻ này, các tác giả của nghiên cứu đã tiến hành một phân tích thống kê bổ sung cho phép họ kết luận rằng chính khả năng đọc, khác nhau giữa các đứa trẻ, là nhân tố quyết định sở thích đọc sách chứ không phải chiều ngược lại.
Như vậy, theo kết quả nghiên cứu này, chính sự dễ dàng khi đọc sẽ khiến trẻ em từ 7-8 tuổi đọc nhiều hơn vì thích chứ không phải sở thích đọc sẽ quyết định khả năng đọc.
Nếu bây giờ chúng ta lấy tập hợp các kết quả được mô tả trong bài viết này, chúng ta thấy rằng chúng hỗ trợ cho tiên đề do Fletcher và Reese đề xuất trong một bài báo được xuất bản năm 2005 trên tạp chí Developmental Review, theo đó việc đọc chung sẽ kích hoạt sự khởi đầu của ‘một vòng xoáy quan hệ nhân quả: việc đọc sách chung sẽ kích thích sự phát triển ngôn ngữ và kỹ năng đọc, từ đó kích thích sở thích đọc sách.
Tất nhiên, điều này không loại trừ khả năng việc đọc chung có thể có tác động trực tiếp đến sở thích đọc sách. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học được công bố cho đến nay giúp chúng ta không bỏ qua thực tế là: mức độ dễ đọc là một biến số trung gian giữa việc cùng đọc và sở thích đọc.
Tác giả: Frédéric Bernard, Giảng viên khoa tâm lý thần kinh, Đại học Strasbourg
Theo Epoch Times
Thanh Ngọc biên dịch