Thời báo Epoch Times ngày 12/11/2025 đưa tin: Sau khi tòa án hoàn tất thủ tục thanh lý, tư cách pháp nhân của Viện Nghiên cứu Linh kiện Bán dẫn Thượng Hải (Shanghai Institute of Semiconductor Devices) sắp bị hủy bỏ. Đơn vị nghiên cứu khoa học này, được thành lập trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa của thế kỷ trước, cuối cùng đã kết thúc do cạn kiệt vốn và ngừng hoạt động. Những người trong ngành chỉ ra rằng sự kết thúc của viện nghiên cứu này không phải là một trường hợp cá biệt, mà là sự tiếp nối của việc thu hẹp toàn diện thể chế nghiên cứu khoa học bán dẫn của Trung Quốc.

Thông báo của Tòa án Nhân dân Trung cấp số 3 thành phố Thượng Hải thuộc Trung Cộng cho thấy, Viện Nghiên cứu Linh kiện Bán dẫn Thượng Hải đã được phê duyệt để tiến hành thủ tục thanh lý phá sản do mất khả năng thanh toán. Viện này được thành lập vào những năm 1970, từng là một trong những cơ sở quan trọng nghiên cứu quy trình bán dẫn thời kỳ đầu của Trung Quốc. Thông báo thanh lý chỉ ra rằng, đơn vị này đã nhiều năm không triển khai nghiệp vụ thực chất, không có nguồn thu nhập ổn định. Trong thời gian thi hành nhiệm vụ, tổ thanh lý không tiếp quản được bất kỳ tài sản tiền mặt nào, chỉ có một chủ nợ khai báo khoản nợ 14,13 triệu nhân dân tệ. Tòa án đã xác nhận báo cáo thanh lý vào ngày 30 tháng 10, công nhận rằng viện này đủ điều kiện phá sản.

Sự phá sản của viện nghiên cứu được coi là một bước ngoặt trong quá trình chuyển đổi sang thị trường hóa của thể chế nghiên cứu khoa học Trung Quốc. Nhiều nhân vật trong giới khoa học kỹ thuật chỉ ra rằng, các đơn vị nghiên cứu khoa học quốc doanh loại này thường rơi vào tình trạng đình trệ sau khi nguồn tài trợ hành chính bị suy giảm, phản ánh mâu thuẫn cơ cấu giữa nghiên cứu khoa học của doanh nghiệp nhà nước và cơ chế thị trường. Ông Cát, một nhà quan sát khoa học công nghệ ở Bắc Kinh, nói với phóng viên rằng sự kết thúc của viện nghiên cứu này không phải là trường hợp cá biệt. “Hệ thống nghiên cứu khoa học của Trung Quốc từ lâu đã dựa vào ngân sách hành chính, không có vòng tuần hoàn kinh tế tự chủ. Sau khi ngân sách bị cắt giảm, các hoạt động nghiên cứu khoa học tự nhiên sẽ teo tóp.”

Những năm đầu, viện này trực thuộc Bộ Công nghiệp Điện tử, từng tham gia nghiên cứu phát triển các linh kiện điện tử hàng không vũ trụ và thông tin vệ tinh, là một trong những đơn vị sớm nhất ở Trung Quốc tiến hành nghiên cứu vi mạch tích hợp và quy trình MOS. Sau những năm 1980, cùng với việc chuyển giao nhiệm vụ nghiên cứu và chảy máu chất xám, dây chuyền sản xuất của viện nghiên cứu dần ngừng hoạt động, và đến sau năm 2010 thì về cơ bản đã ngừng các hoạt động nghiên cứu khoa học. Nhân viên ở lại chủ yếu làm công việc bảo trì thiết bị và kiểm kê tài sản. Sau khi thủ tục thanh lý hoàn tất, tư cách pháp nhân của viện sẽ bị hủy bỏ, khu nhà xưởng và tài sản thiết bị sẽ được tòa án giám sát và bàn giao.

Lâm Hằng (bút danh), một nhà phân tích ngành bán dẫn tại Thâm Quyến, nói với phóng viên rằng vụ phá sản này tượng trưng cho sự thu hẹp của thể chế nghiên cứu khoa học quốc doanh. “Trọng tâm chính sách của Trung Quốc đang chuyển từ các viện nghiên cứu khoa học sang doanh nghiệp làm chủ đạo. Các đơn vị như viện nghiên cứu thiếu khả năng cạnh tranh trong điều kiện kinh tế thị trường, và cũng không thể thu hút vốn.”

Trong cục diện cạnh tranh bán dẫn toàn cầu, Trung Quốc từ lâu đã tụt hậu so với các quốc gia lớn như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Theo dữ liệu của hiệp hội ngành, mặc dù tỷ lệ tự cung tự cấp chip của Trung Quốc đã tăng lên 30% dưới sự kích thích của chính sách, nhưng các quy trình sản xuất cao cấp vẫn phụ thuộc vào chuỗi cung ứng bên ngoài. Hơn 80% thiết bị sản xuất wafer trong nước cần phải nhập khẩu, và công nghệ máy quang khắc cốt lõi hoàn toàn bị nước ngoài kiểm soát. Phân tích trong ngành chỉ ra rằng, trọng tâm nghiên cứu và phát triển chip của Trung Quốc từ lâu đã tập trung vào “kế hoạch đuổi kịp”, thiếu các lộ trình công nghệ độc lập và nghiên cứu cơ bản dài hạn. Một kỹ sư cao cấp ở Bắc Kinh nói với phóng viên: “Nghiên cứu khoa học của chúng ta thiên về thúc đẩy dự án hơn là định hướng công nghệ, kết quả là khi chu kỳ kết thúc, đội ngũ giải tán, và dự án cũng không thể tiếp tục.”

Từ năm 2024, nhiều dự án bán dẫn đã phải ngừng hoạt động do đứt gãy chuỗi vốn hoặc thay đổi chính sách, một số doanh nghiệp đã rút đơn xin IPO. Vào tháng 6 năm 2025, công ty AMS thông báo việc tái cơ cấu nhà máy wafer 12 inch đã thất bại, trở thành một trường hợp điển hình cho sự vỡ trận của làn sóng đầu tư chip tại các địa phương ở Trung Quốc. Giới trong ngành phổ biến cho rằng, ngành bán dẫn đang bước vào giai đoạn “xì bong bóng”, sau khi chính sách định hướng và cơn sốt vốn rút đi, các viện nghiên cứu khoa học là những đối tượng bị thanh lý đầu tiên.

Lâm Hằng nói, vấn đề của ngành bán dẫn Trung Quốc nằm ở sự sai lệch giữa chính sách và thị trường. “Hệ thống nghiên cứu khoa học đã không hình thành được một chuỗi đổi mới bền vững. Sau khi nhiệm vụ quốc gia kết thúc, các tổ chức trong thể chế cũng mất đi cơ sở để tồn tại.”

Một cư dân mạng bình luận: “Nghiên cứu khoa học không phải là thất bại, mà là thể chế cũ không thể trụ được nữa.” Cũng có người viết: “Một thời đại cuối cùng đã bị thanh lý, ngay cả viện nghiên cứu cũng trở thành di tích lịch sử.”

Sự phá sản của Viện Nghiên cứu Linh kiện Bán dẫn Thượng Hải đánh dấu sự rút lui chính thức của thể chế nghiên cứu khoa học thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa.

Theo Epoch Times