Tân Thủ tướng Nhật Bản Takaichi Sanae vừa có những động thái khiến chính quyền Bắc Kinh phải “đau đầu”. Bà thừa nhận rằng những phát biểu trước đây của mình về vấn đề “Đài Loan hữu sự” là được đưa ra một cách vô tình, nhưng hoàn toàn thẳng thắn.
Phát biểu tại Quốc hội Nhật Bản trong tuần này, bà Takaichi cho biết: “Tôi không có ý định đi sâu vào chi tiết, nhưng vì được hỏi về tình huống cụ thể, tôi đã trả lời một cách trung thực.” Đồng thời, bà nhấn mạnh rằng chính sách của Nhật Bản đối với các cuộc khủng hoảng trong khu vực vẫn không thay đổi.
Trước đó, trong phiên chất vấn tại Quốc hội vào ngày 7 tháng 11, bà Takaichi đã liệt kê việc “xuất động chiến hạm” và “sử dụng vũ lực đối với Đài Loan” là những tình huống có thể đe dọa đến sự tồn vong của Nhật Bản. Phát ngôn này được xem là ám chỉ việc Nhật Bản có thể thực thi “quyền tự vệ tập thể” nếu những tình huống này xảy ra.
Phản ứng trước sự cứng rắn này, Trung Cộng đã chỉ trích Nhật Bản đang “hồi sinh chủ nghĩa quân phiệt”, đồng thời đơn phương đình chỉ các liên lạc song phương và áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế. Bắc Kinh cũng cảnh báo công dân hạn chế du lịch đến Nhật Bản và ngừng nhập cảng hải sản từ nước này.
Lãnh đạo đảng đối lập lớn nhất Nhật Bản, Đảng Dân chủ Lập hiến, ông Yoshihiko Noda cho rằng vì bà Takaichi không còn nhắc lại vấn đề này nữa, nên về mặt thực chất, bà đã rút lại phát ngôn trước đó. Tuy nhiên, Trung Cộng lại yêu cầu một sự “rút lại” chính thức. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Cộng Quách Gia Côn tuyên bố rằng “không nhắc lại” và “rút lại” là hai việc khác nhau, đồng thời chỉ trích Nhật Bản đang thực hiện “chính sách đà điểu”, nhắm mắt làm ngơ trước vấn đề.
Giới chuyên gia nhận định cuộc tranh cãi này khó có thể lắng xuống trong một sớm một chiều. Chuyên gia về vấn đề Trung Quốc tại Đại học Tokyo, ông Li Hao, chia sẻ với Forbes rằng quan hệ song phương sẽ tiếp tục đóng băng trong ít nhất vài tháng tới, và chính phủ Nhật Bản khó có thể dễ dàng nhượng bộ. Ông cho rằng tâm điểm chú ý của Trung Cộng là liệu bà Takaichi có thể củng cố vững chắc chiếc ghế thủ tướng của mình hay không.
Theo dự kiến, bà Takaichi và lãnh đạo Tập Cận Bình có thể sẽ phải đợi đến tháng 11 năm 2026, tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC ở Thâm Quyến, mới có cơ hội đối thoại trực tiếp. Lần gặp gỡ gần nhất của hai nhà lãnh đạo là bên lề Hội nghị G20 tại Hàn Quốc vào cuối tháng 10.
Trong một diễn biến liên quan, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump dự kiến sẽ thăm Trung Quốc vào tháng 4 năm sau và hội đàm với ông Tập Cận Bình tại Bắc Kinh. Theo tờ Nikkei, trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Takaichi đầu tuần này, Tổng thống Trump đã bày tỏ ý định hai bên sẽ “cùng nhau xoa dịu sự bất mãn của Trung Quốc”.
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức hồi tháng 10 đã ca ngợi việc bà Takaichi đắc cử Thủ tướng Nhật Bản và gọi bà là “người bạn trung thành của Đài Loan”. Học giả chính trị Kawashima Shin của Đại học Tokyo nhận định rằng Trung Quốc đang điều chỉnh chính sách đối với Nhật Bản.
Mặc dù một số chuyên gia cho rằng “kỷ băng hà ngoại giao” giữa Trung Quốc và Nhật Bản có thể kéo dài, nhưng bà Takaichi lại đang nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ người dân trong nước. Theo các cuộc thăm dò dư luận của truyền thông Nhật Bản, hơn 60% số người được hỏi cho rằng phát ngôn của bà Takaichi về “Đài Loan hữu sự” là “thích hợp”. Khảo sát của Fuji TV và Sankei Shimbun cho thấy tỷ lệ ủng hộ là trên 60%, trong khi khảo sát của Yomiuri Shimbun là 56%.
Học giả chính trị Hosoya Yuichi của Đại học Keio, trong một bài viết được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội X, đã chỉ ra rằng phản ứng thái quá của Trung Quốc chính là hành động “gậy ông đập lưng ông”. Ông nhấn mạnh: “Cộng đồng quốc tế hiện nay không còn lo ngại về sự trỗi dậy của chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản, mà ngược lại, họ lo ngại về ngân sách quốc phòng quá thấp và khả năng răn đe không đủ của Nhật Bản.”
Nhà báo kỳ cựu Nakazawa Katsuji, cựu phóng viên thường trú tại Bắc Kinh của tờ Nikkei, dự đoán rằng cuộc tranh cãi này khó có thể leo thang thêm. Ông chỉ ra rằng Trung Cộng cho đến nay vẫn chưa thực hiện bất kỳ biện pháp cụ thể nào có thể gây tổn hại trực tiếp đến nền kinh tế của chính mình, và cũng không kích động các cuộc biểu tình chống Nhật như trong cuộc tranh chấp năm 2012.