Các nghệ nhân Trung Quốc đã làm đồ sứ từ hàng ngàn năm trước khi thương gia người Venice Marco Polo lần đầu tiên mang đồ sứ từ Trung Quốc sang châu Âu vào thế kỷ 14. Khám phá của Polo đã khơi dậy tình yêu gần như bất tận của châu Âu đối với đồ sứ.

Cốc nước đá từ Cameo Service, khoảng năm 1779, bởi Xưởng sản xuất sứ Sèvres, Sèvres, Pháp. Sứ mềm; Cao 3 1/2 inch. (Bất động sản Hillwood Estate, Museum & Gardens)

Có một câu chuyện khá hấp dẫn về đồ sứ châu Âu. Rebecca Tilles, phụ trách mảng nghệ thuật trang trí và mỹ thuật của Pháp và Tây Âu thế kỷ 18 tại Hillwood Estate, Museum & Gardens, ở Washington, DC., tiết lộ trong một thông cáo báo chí : “Từ những đồ vật có chức năng và đồ vật thuần tuý là trang trí, đến đồ mỹ nghệ và bộ đồ ăn, đồ sứ đã liên tục được chế tác và đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử”. 

Người châu Âu ngưỡng mộ tính chất mạnh mẽ nhưng tinh tế, rắn chắc nhưng trong sạch của đồ sứ, họ gọi nó là “vàng trắng” do màu trắng tinh khiết và chi phí nhập khẩu cao. Họ bắt đầu nhập khẩu đồ sứ từ Trung Quốc và cũng bắt đầu chế tạo đồ sứ của riêng mình. Nhưng đồ sứ của Trung Quốc tỏ ra khó bắt chước.

Ở Trung Quốc, các nghệ nhân đã tạo ra đồ sứ thật từ đá micaceous (đá chứa mica) trộn với đất sét cao lanh (đất sét sành trắng). Việc nung hỗn hợp đã làm cho đá micaceous đông cứng lại, hoặc biến thành dạng thủy tinh, và cao lanh đã củng cố việc tạo hình gốm. Cao lanh là chìa khóa cho độ trắng của đồ sành sứ, và đó cũng là một bí mật mà người châu Âu không thể khám phá ra cho đến thế kỷ 18.

Vào cuối thế kỷ 16, Đại công tước xứ Florence, Francis I, đã tạo ra một xưởng làm đồ sứ Trung Quốc. Các nghệ nhân của ông đã mất hơn 10 năm để tạo ra Sứ Medici, nhưng loại gốm này có thời gian tồn tại ngắn vì nó rất khó chế tạo và đắt tiền, và đồ làm ra dễ bị nứt do công thức mềm vốn có của nó. Sứ nhân tạo hoặc sứ mềm có chứa đất sét và thủy tinh mài và được nung ở nhiệt độ thấp hơn sứ cứng, tạo ra một dạng mềm hơn so với loại kia. Ngoài đất sét cơ bản, sứ Medici được cho là bao gồm thủy tinh, cát và tinh thể bột đá. Ngày nay, chỉ có khoảng 60 đồ vật loại Medici còn tồn tại.

Vào đầu thế kỷ 18, đại điện Saxon và vua Ba Lan Augustus the Strong đã quyết tâm tạo ra đồ sứ thật. Ông giao nhiệm vụ cho nhà vật lý Ehrenfried Walther von Tschirnhaus , cùng với nhà giả kim Johann Friedrich Böttger, tìm ra nguyên tố bí mật trong đồ sứ cứng của Trung Quốc. Augustus đã quyết tâm thực hiện khám phá đến mức ông đã khoá giam Böttger cho đến khi ông này tìm ra công thức chính xác.

Von Tschirnhaus qua đời trước khi công thức được công bố, và Böttger thường được công nhận là người đã khám phá ra nguyên tố bí mật, cao lanh, vào năm 1709. Augustus đã thành lập nhà máy sản xuất đồ sứ đầu tiên ở châu Âu, nhà máy Meissen nổi tiếng thế giới ở Dresden, Sachsen, Đức. Khi Augustus qua đời vào năm 1733, ông đã sưu tập được 29.000 đồ sứ Trung Quốc và Nhật Bản, hiện còn khoảng 8.000 đồ vật từ bộ sưu tập của ông vẫn còn ở Dresden.

Khách tham quan triển lãm “Sự sang trọng của đất sét: Đồ sứ trong quá khứ và hiện tại” tại Hillwood Estate, Museum & Gardens, ở Washington, DC, có thể tìm hiểu thêm về lịch sử của đồ sứ, sự phát triển và lan rộng khắp châu Âu cũng như di sản của nó.

Do Tilles tổ chức, triển lãm bao gồm hơn 140 đồ vật bằng sứ, phần lớn trong số đó là từ bộ sưu tập của người sáng lập Hillwood, Marjorie Merriweather Post quá cố, ông là một nhà sưu tập đồ sứ sành điệu. Lần đầu tiên kể từ những năm 1960, đồ sứ Meissen và Du Paquier quý hiếm được trưng bày trong bộ sưu tập của Hans Syz và Alfred Duane Pell, được bảo tồn tại Bảo tàng Lịch sử Hoa Kỳ Quốc gia ở Washington, DC., cũng được trưng bày còn có đồ sứ của đế quốc Nga, và quà tặng ngoại giao giữa Nga và các nước Tây Âu.

Bình “lính” có nắp, 1750–70, không rõ (nhà Thanh, 1644–1911), Jingdezhen, Trung Quốc. Sứ cứng có tráng men hoa hồng đục (men tráng men màu hoa hồng) và vàng; 72 inch x 28 inch.

Một điểm nổi bật của triển lãm là một chiếc bình “lính” bằng sứ cứng từ thế kỷ 18 (một chiếc) từ Trung Quốc, có tráng men “ famille rose” (men tráng màu hồng đục). Cây hoa mẫu đơn nở thành từng chùm uốn lượn quanh bình hoa, cùng với cây hoa càng cua, hoa cúc, và tua-rua tình yêu, đó là một số loài thực vật quen thuộc. Hầu hết các loại cây hoa này là những mô típ có ý nghĩa. Ví dụ, hoa mẫu đơn đại diện cho sự giàu có và sang trọng, và hoa cúc tượng trưng cho một cuộc sống mạnh mẽ với năng lượng tích cực. Một búp sen chuẩn bị khai nở, người Trung Quốc tin rằng hoa sen mọc trong bùn trước khi nở, biểu thị cho sự thuần khiết và chính trực.

Triển lãm “Sự sang trọng của đất sét: Đồ sứ trong quá khứ và hiện tại” tại Hillwood Estate, Museum & Gardens, ở Washington, DC, kéo dài đến ngày 26 tháng 6. Để tìm hiểu thêm, hãy truy cập HillwoodMuseum.org.

Theo The Epoch Times
Văn Sơn biên dịch