Nga đã trở thành nhà cung cấp dầu thô hàng đầu của Trung Quốc vào tháng 5, một dấu hiệu cho thấy Moscow có thể tìm được người mua mới cho dầu của mình với giá chiết khấu, bất chấp các lệnh trừng phạt của phương Tây. Tuy nhiên, nhu cầu từ châu Á không thể bù đắp hoàn toàn thiệt hại do việc rút lui của các khách hàng phương Tây và các lệnh trừng phạt kinh tế.

Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc từ Nga trong tháng 5 đạt 8,42 triệu tấn, tăng 55% so với cùng kỳ năm ngoái, khiến Nga vượt Ả Rập Xê-út trở thành nhà cung cấp dầu thô lớn nhất của Trung Quốc. Trung Quốc đã nhập khẩu gần 400.000 tấn khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Nga vào tháng trước, tăng 56% so với một năm trước đó.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết thương mại của Nga với Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi đã tăng 38% lên 45 tỷ USD trong ba tháng đầu năm nay. Ông đề cập rằng xuất khẩu dầu của Nga sang Trung Quốc và Ấn Độ đang tăng lên đáng kể.

Trong hơn 4 tháng kể từ khi chiến tranh Ukraine bùng nổ, các nước phương Tây lớn đã xa lánh các nguồn năng lượng của Nga để gia tăng các hình phạt kinh tế đối với hành vi xâm lược của Nga. Tuy nhiên, nhu cầu từ Trung Quốc và Ấn Độ đang giúp Nga bù đắp phần nào thiệt hại, mặc dù nước này phải xuất khẩu dầu với giá chiết khấu.

Ông Mukesh Sahdev, Phó chủ tịch cấp cao của công ty tư vấn năng lượng Rystad Energy, nói với VOA: “Nhiều dầu thô chảy sang Trung Quốc và Ấn Độ chắc chắn cung cấp một vùng đệm và hỗ trợ quan trọng cho nền kinh tế năng lượng của Nga. Một tín hiệu rõ ràng là Trung Quốc và Ấn Độ sẽ rút khỏi nguồn cung dầu ở Trung Đông, Châu Phi và Hoa Kỳ. Việc cải tổ thị trường dầu thô sẽ giảm thiểu tác động đối với Nga”.

Việc Trung Quốc mua năng lượng lớn của Nga là một bằng chứng nữa cho thấy Trung Quốc không muốn rút khỏi liên minh chính trị với Nga, bất chấp nguy cơ bị phương Tây xa lánh.

Tuần trước, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có cuộc điện đàm thứ hai kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào cuối tháng Hai, trong đó hai nhà lãnh đạo ca ngợi những tiến triển ổn định trong quan hệ song phương và ông Tập cũng nhắc lại sự ủng hộ của ông đối với “lợi ích cốt lõi liên quan đến chủ quyền và an ninh” của Nga.

Nhập khẩu năng lượng của Trung Quốc tăng

Các công ty Trung Quốc bao gồm tập đoàn lọc dầu khổng lồ Sinopec và Zhenhua Oil do nhà nước điều hành đã tăng mua dầu của Nga trong những tháng gần đây với mức chiết khấu cao, tạo cơ hội cho Trung Quốc đa dạng hóa nguồn cung và bổ sung dự trữ dầu chiến lược của nước này.

Reuters đưa tin vào tháng 5 rằng giá dầu giao ngay của Nga đã thấp hơn gần 30 USD/thùng so với trước khi xâm lược Ukraine, với giá dầu rẻ hơn, Nga đang có lợi thế cạnh tranh với các nhà xuất khẩu dầu lớn ở Trung Đông, Châu Phi và Hoa Kỳ. Nhập khẩu dầu của Trung Quốc từ Brazil trong tháng 5 đã giảm 19% so với một năm trước đó.

Phần lớn dầu thừa cũng được chuyển đến Ấn Độ. Theo số liệu từ Rystad Energy, từ tháng 3 đến tháng 5 năm nay, lượng mua dầu từ Nga của Ấn Độ đã tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm ngoái; Ấn Độ từ chỗ hầu như không nhập khẩu dầu của Nga giờ đã vượt qua Đức để trở thành nhà nhập khẩu dầu thô lớn thứ hai của Nga.

Trước chiến tranh Ukraine, châu Âu chiếm khoảng một nửa xuất khẩu dầu thô của Nga, một tỷ trọng đang được lấp đầy bởi các khách hàng châu Á. Các chuyên gia nhận định, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của chính sách khai thác dầu thô mới, Trung Quốc có khả năng mua thêm dầu thô của Nga.

“Dự báo của chúng tôi cho thấy sản lượng nhà máy lọc dầu của Trung Quốc có thể tăng từ 1,5 triệu đến 2 triệu thùng mỗi ngày trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2022. Điều này có thể cho phép Nga chuyển hướng dòng chảy dầu nhiều hơn nữa khi Liên minh châu Âu dần dần ngừng sử dụng hoàn toàn dầu của Nga”, ông Sahdev nói.

Nhu cầu từ châu Á đảo ngược sự không chắc chắn xung quanh việc xuất khẩu năng lượng của Nga ngay sau khi nước này xâm lược Ukraine, làm nổi bật khó khăn trong việc trừng phạt Nga, một nhà xuất khẩu dầu và khí đốt lớn, vào thời điểm hầu hết các quốc gia vẫn phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Trong khi dầu của Nga đang được bán với giá giảm sâu, giá năng lượng toàn cầu tăng mạnh vẫn mang lại nguồn thu đáng kể từ dầu cho Nga.

Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch có trụ sở tại Phần Lan ước tính rằng chiến dịch gây sức ép từ phương Tây đã khiến tổng xuất khẩu năng lượng của Nga trong tháng 5 giảm 15%, nhưng giá nhiên liệu cao đã mang lại doanh thu 97 tỷ USD trong 4 tháng qua.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế ước tính trong báo cáo hàng tháng vào tuần trước rằng thu nhập từ xuất khẩu dầu của Nga đã tăng 1,7 tỷ USD trong tháng 5 lên khoảng 20 tỷ USD.

Vẫn còn phải chờ xem Trung Quốc sẽ tiếp tục mua bao nhiêu dầu của Nga, vì việc chuyển dầu thô của Nga sang châu Á đòi hỏi cơ sở hạ tầng khổng lồ và chi phí cao hơn so với vận chuyển dầu đến châu Âu thông qua các đường ống hiện có.

Bà Maria Shagina, một chuyên gia về trừng phạt quốc tế và năng lượng tại Viện Các vấn đề Quốc tế Phần Lan, nói với VOA: “Bắc Kinh và New Delhi có thể giảm thiểu thiệt hại bao nhiêu thay cho người mua phương Tây phụ thuộc vào việc giảm giá, thách thức hậu cần và nhu cầu dầu dài hạn”.

Kinh tế Nga bị ảnh hưởng

Tuy nhiên, cho đến nay, Trung Quốc không viện trợ quy mô lớn cho Nga. Mặc dù Trung Quốc mua năng lượng và các sản phẩm nông nghiệp của Nga, nhưng nước này đã tuân thủ các biện pháp trừng phạt tài chính và công nghệ gây thiệt hại hơn mà phương Tây áp đặt lên Nga, vì Bắc Kinh lo ngại mất quyền tiếp cận thị trường phương Tây theo các lệnh trừng phạt thứ cấp.

Hoa Kỳ đã cấm nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga từ tháng 3, nhưng không cấm Trung Quốc và các nước khác mua dầu và khí đốt tự nhiên của Nga. Bộ Tài chính Hoa Kỳ cũng đã cho phép một số ngân hàng Nga thực hiện các giao dịch liên quan đến năng lượng cho đến cuối năm nay, chủ yếu là do châu Âu cần thời gian để thoái vốn khỏi sự phụ thuộc năng lượng vào Nga.

Bà Shagina cho biết: “Trung Quốc và Nga vẫn có thể giao dịch năng lượng bằng đô la Mỹ vì hầu hết các giao dịch liên quan đến năng lượng đều được miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ”.

Về lâu dài, nền kinh tế Moscow có thể bị ảnh hưởng nặng nề hơn khi các lệnh trừng phạt của phương Tây leo thang, không gian thương mại của Nga với Trung Quốc sẽ bị siết chặt.

Đầu tháng này, EU đã thông qua bộ lệnh trừng phạt thứ sáu, bao gồm lệnh cấm nhập khẩu dầu thô của Nga bằng đường biển từ ngày 5/12, lệnh cấm sẽ bao gồm khoảng 90% lượng dầu xuất khẩu của Nga sang EU. EU cũng đã lên kế hoạch cắt giảm 2/3 nhu cầu đối với khí đốt của Nga vào cuối năm nay.

Các lời kêu gọi trừng phạt Gazprombank, ngân hàng lớn thứ ba của Nga, chủ yếu phục vụ các giao dịch năng lượng của Nga với nước ngoài, cũng đang tăng lên khi châu Âu giảm bớt sự phụ thuộc vào Nga về năng lượng. Các nhà chức trách Ukraine đang thúc giục Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu loại ngân hàng này ra khỏi Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT), điều này sẽ làm tăng chi phí giao dịch xuyên biên giới của ngân hàng.

Tăng trưởng kinh tế của Nga đang đối mặt với một viễn cảnh khá tồi tệ, với tất cả các nguồn thu phi năng lượng đều phải đối mặt với sự sụp đổ và các lệnh trừng phạt của phương Tây khiến Nga không thể vay nợ. Theo dự báo của các tổ chức quốc tế lớn, GDP của Nga sẽ giảm khoảng 10% trong năm nay.

Ông German Gref, giám đốc điều hành của Sberbank, ngân hàng lớn nhất của Nga, cho biết vào tuần trước tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế thường niên của Nga rằng nền kinh tế Nga có thể phải mất một thập niên để phục hồi lên mức năm 2021 khi các lệnh trừng phạt kinh tế đã cắt đứt một nửa thương mại của nước này.

Cũng tại diễn đàn này, bà Elvira Nabiullina, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, kêu gọi Nga giảm phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô và tiến hành cải cách cơ cấu nền kinh tế.

Bà Nabiullina nói: “Chúng ta đang xuất khẩu với giá chiết khấu và nhập khẩu với giá ưu đãi. Tất nhiên, trong điều kiện này, tôi thấy cần phải xem xét lại những lợi ích của việc xuất khẩu”.

Theo VOA